Strona Główna

Exsultet - brzmienie Wielkiej Soboty

„Weselcie się już, zastępy Aniołów, w niebie: weselcie się, słudzy Boga. Niechaj zabrzmią dzwony głoszące zbawienie, gdy Król tak wielki odnosi zwycięstwo! Raduj się, ziemio, opromieniona tak niezmiernym blaskiem a oświecona jasnością Króla wieków, poczuj, że wolna jesteś od mroku, co świat okrywa!..” Tak rozpoczyna się Orędzie Wielkanocne zwane inaczej Exsultet ( z łać. radość, zachwyt)- pieśń śpiewana w Wielką Sobotę w czasie obrzędów wigilii paschalnej. Autorstwo tej pieśni przypisuje się św. Ambrożemu a jej tekst jest prawie niezmienny od VII w. Piękny tekst opisuje i wychwala Boże dzieło odkupienia począwszy od grzechu Adama, poprzez wyprowadzenie z niewoli egipskiej aż do najważniejszego – zwycięstwa nad śmiercią i zbawienie człowieka.

Któż z nas nie zna tej pieśni wykonywanej zazwyczaj przez lektora lub księdza na początku obrzędów wielkosobotnich przy zapalonym paschale. Właśnie światło jest swoistym środkiem stylistycznym, środkiem przekazu w tym tekście. Powoduje to, że utwór jest z jednej strony dostojny i podniosły z drugiej liryczny i ciepły. Jezus Chrystus wielokrotnie opisywany jest jako „światło”, „światłość” czy to w Biblii czy w modlitwach i utworach religijnych. Po-dobnie i w tej pieśni. Wystarczy przytoczyć niektóre opisy: „ziemio(…) oświecona jasnością Króla wieków”, „blask takiej światłości”, „Ten(…) zechce mnie napełnić światłem swojej jasności”, „słońce nie znające zachodu”, „który oświeca ludzkość swoim światłem”.

Utwór można podzielić na trzy części: pierwszą- wezwanie do radości, drugą –przywołanie wielkich dzieł Bożych i trzecią – ofiarowanie świecy. Wezwanie do radości ( patrz początek tekstu) to swoiste wprowadzenie w świąteczny nastrój i radość ze zmartwychwstania. Kolejno następuje zasadnicza część orędzia- opis i wysławienie dzieła odkupienia. Autor przywołuje tu szereg wydarzeń poprzedzających lub zapowiadających śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa. W tej części występuje piękne a zarazem bardzo kontrowersyjne zdanie: ”O, zaiste konieczny był grzech Adama, który został zgładzony śmiercią Chrystusa! O, szczęśliwa wina, skoro ją zgładził tak wielki Odkupiciel!”. Grzech szczęśliwy. Cóż za paradoks. To zdanie było czasami przerabiane lub pomijane przy śpiewaniu Exsultetu. Jest ono jednak niezmiernie ważne. Wskazuje iż przez mękę, śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa nawet największe zło potrafi zmienić się w dobro. Dzięki Zbawicielowi grzech Adama i jednocześnie każdy grzech może być szczęśliwy, bo odkupiony. Dla wierzącego jest oczywiste, że Chrystus nas zbawił a Jego miłosierdzie jest nieograniczone. Ostatnia część pieśni to prośba o przy-jęcie wieczornej ofiary uwielbiającej Boga: „Którą Ci składa Kościół święty, uroczyście ofiarując przez ręce swoich sług tę świecę, owoc pracy pszczelego roju”.

Exsultet to nie tylko tekst. To cała liturgia. Pamiętamy przecież, że kapłan niosący paschał wchodzi do świątyni w ciemności, która stopniowo się rozjaśnia zapalanymi od paschału świecami. Jak Chrystus - światłość, która przy-chodząc „mrok rozprasza”.

Dziś Wielka Sobota. Będziemy mogli znowu wsłuchać się w piękną treść orędzia i medytować na nowo paschalne misterium i jego znaczenie dla nas.

 (A.Z)